Քաղաքագետ Ստյոպա Սաֆարյանի գրառումը․
Արցախի նախագահի 2020թ․ ընտրությունների ժամանակ իմ նախընտրելի թեկնածուն Արայիկ Հարությունյանը չի եղել, բայց դա է եղել Արցախի ժողովրդի մեծամասնության ընտրությունը, որը ընդունել ենք։
Կարդացի մի խումբ մտավորականների կոչը՝ ուղղված նրան և սարսափեցի․․․
Պարզվեց՝ «ազգությամբ հայ Արցախի ու Հայաստանի քաղաքացիները, ինչպես նաև արտերկրում ապրող ճանաչված մտավորականներ, հասարակական-քաղաքական գործիչներ» պատմությունից մեկ դաս ու առաջարկ ունեն Արցախի նախագահին՝ «Դեռևս անտիկ ժամանակներից սկսած պարտված արքաները, զորավարները, գերագույն հրամանատարները խայտառակ պարտությունից հետո կամ ինքնասպան են լինում, կամ հրաժարական են տալիս կախված իրենց բարոյական նկարագրից ու խղճի, պատվի զգացումից»․․․
Ահա՝ կամ հրաժարական տուր, կամ ինքնասպան եղիր․․․ Եվ դա նրա համար, որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Արայիկ Հարությունյանը չի կարողացել ապահովել Արցախի տարածքային ամբողջականությունը, ինչպես երդվել է նախագահի պաշտոնն ստանձնելիս․․․
Դեռ լավ ենք պրծել, որ մեր մտավորականները «անտիկ ժամանակներից» պատմության վերոնշյալ դասից զատ կարդացել են գոնե Արցախի Սահմանադրությունը․․․
Կարդացի անունները, չնչին բացառություններով մեծ մասին չճանաչեցի։ Ավելին՝ չհիշեցի, թե այդ մտավորականների ճնշող մեծամասնությունը, եթե ոչ բոլորը պատերազմի 44 օրերին ինչ խոսք են ասել իրենց զինվորին, զինվորի ծնողին․․․ Սա մի հարց է, որը ինձ սպանում էր հենց այդ օրերին՝ ինչու գոնե մտավորականությունը, նրա ազդեցիկ դեմքերը մի գոտեպնդիչ խոսք չի ասում իր պատերազմող ժողովրդին, զավակներին․․․
Պարզվում է՝ նրանք նոր իմացել են, որ մենք «կապիտուլլցվել» ենք․․․ Այո, այո, թեկուզև սիրտ փշրող բովանդակությամբ նոյեմբերի 9-ի հայտարարության «հրադադարի հայտարարություն» անունը «կապիտուլյացիա» է․ 2020-ի 44-օրյա պատերազմն այդպես կարդում են մեկ Ալիևը, մեկ էլ մեր «մտավորականները»․․․
Եվ առավել քան զավեշտ է, որ տեքստում կարդում ես՝ «Արցախի ճակատագրից է կախված ոչ միայն արցախցիների, այլև Հայաստանի Հանրապետության գոյության փաստը, ինչպես նաև արտերկրում ապրող միլիոնավոր հայերի որպես հայ ապրելու, հայկականությունը սերունդներին փոխանցելու հարցը։»
Մոտավորապես այսպես է հնչում՝ չգիտեմ, թե ինչ պետք է անեք այդտեղ Հայաստանում ու Արցախում ապրողներդ, կառավարիչները, դուք չպետք է պարտվեք, հողեր կորցնեք, որովհետև «մենք այստեղ էլ չենք կարող որպես հայ ապրենք, հայկականությունը սերունդներին փոխանցենք»․․․ Ոչ ավել, ոչ պակաս այսպես․ պարտվելու դեպքում մենք էլ ոնց ասենք, որ հայ ենք, սերունդներին ասենք, որ նրանք հայ են․․․ Ու դրա համար, Արայիկ Հարությունյան, ինքնասպան եղիր․․․
Սա այն է, ինչ շատերը նկատել են ու ինչին անդրադարձել են․ չհաշված բացառիկ անհատների, հայոց «մտավորական» շերտի ողբերգություն․․․ Այն ունակ է միայն ուրիշի հրաժարականը կամ ինքնասպանությունը պահանջել, միայն թե ինքը «հաղթած ու հպարտ քայլի», և միայն նրա համար, որ պարտությունը որբ է՝ տերեր չունի, իսկ հաղթանակը բազում հայրեր ունի․․․ Այ երբ հաղթած էինք, նրանք հպարտ էին․․․
Թե ինչու են նրանցից շատերը այդ հաղթանակից հետո նախընտրել ապրել արտերկրում, բայց ոչ Արցախում ու Հայաստանում, թերևս իրենք կասեն․․․ Բայց ողբերգություն է, որ իրեն մտավորական հռչակող մարդու բերանից դուրս եկած խոսքը այսքանն է ու սրա մասին է․․․
Ցավոք, նույն աղետին բախվեցինք նաև պատերազմից հետո՝ Հայաստանում տեղի ունեցած ներքին զարգացումների ժամանակ․․․ Կրկին՝ միակ «քաղաքական միտքը» սա էր՝ կամ հրաժարական տուր, կամ ինքնասպան եղիր․․․
Հետաքրիքր է, իսկ անտիկ ժամանակներից այս կողմ պատմությանը հայտնի դասերում առանցքային ու ոչ առանցքային ժամանակահատվածներում իր սեփական դերը չկատարող «ընտրանքին» ու «մտավորականությունն» ի՞նչ են անում․․․․
